Hitit dilinden günümüze gelen isimler.
Happa, Hattuç, Dudu
Yazan: Ertuğrul Çay
Hitit Kültüründen Günümüze ulaşmış isimler
Ön bilgi
Hititler, Öncesinde , Hititlerin oturuduğu bölgede HATTİ kavimi yerleşik yaşamaktaydı. Kardeş kavim oldukları yönünde göstergeler olduğu söylenmektedir. Hititler, Hattilerin kurulu mevcut devlet düzenine tabi oldu daha sonra da devraldı ve kendi adlarına devlet kurdurlar .Ancak dil değişimi olmadı Hititler, önceki kavim olan Hatti dilini konuşmaya devam ettiler. Söz buradaykan kelimelere bakalım. HATİCE / HATTİCE Hatti diline Hattice denilmektedir. İngilizce, Rusca der gibi. Hattice ismi , kızlara isim verme konusunda sınırlı olan Arap coğrafyasında yaygın olarak kullanıldı. Bir başka kaynak ise , Kafkas bölgesi halkları geleneği , kavim isimlerini çocuklarına isim olarak vermektir. Günümüzde halen kullanılan HATİCE Bayan ismi , Hatti dilini tanımlayan , kelimedir. HATTUÇ / HATTUŞA / HATTUŞAŞ
Hatti kralı , yeni bir başkent inşa ettirir ve yeni kurulan kentin adını çok sevdiği eşi Hattuşa nın adını verir. Dönem M.Ö.3000 li yıllardır. Şehir inşaatı bittiğinde o dönemki en ihtişamlı başkent kurulmuş olur. Hattuşa şehri günümüzde antik kent kalıntıları olan , arkeolojik kazı bölgesi durumundadır. Sonrasında Hitit kralları , Kral ismi olarak Hattuşili ismini kullanmışlardır. Hattuşşili ismi , hattuşalı anlamındadır. Ankaralı , İstanbullu gibi. PUDU HEPA / DUDU HEPA / DUDU , HAPPA Yerel isimlerde devam eden bir kültür vardır. Ait olunan tarihsel kök kültürler isimlerde taşınır . O ismi taşıyan insan taşıdığı özel ismin anlamını çoğu zaman bilmez. Gaziantep’den başlayarak , Güneyde Halep ve Şam , Batıda Toros dağları sakinleri , Kuzeyde K.Maraş ve Adıyaman dan başlayarak , İç anadoluda Tokat’a kadar uzanan coğrafyada Hitit kültüründen ve önce olan Hatti kültürü kalıntıları jeolojik olarak bulunsa da , Yaşayan kültürde izlerini isimlerde bulmaktayız. Dudu ve happa isimleri az önce tarif ettiğimiz coğrafyada kadın ismi olarak kullanıla gelmiştir. Cumhuriyet döneminde bu isimler pek kullanılmaz olmuştur. Dudu ve Happa isimleri Pudu Hepa isimli Hitit kraliçesinin adıdır. Bu ismin diğer özelliği ise dünya tarihinde diplomasiyi icat etmiş olmasıdır. Kadeş savaşı sonrası Mısır firavunu Ramses ile resmi yazışma içinde olmuş ve Firavun Ramses kendisine kız kardeşim diye hitap etmektedir. Zaman içinde Pudu Hepa ismi dil ve fonetik özellikler ile önce ayrılmış sonrasında ise biraz daha farklılaşmış ve dudu ve happa şeklini almış. İsim köklerinin mistik yanı ise mitolojiye dayanmaktadır. ”Büyük güneş tanrıça Arinna’nın adı Hitit yazıtlarında Hepa, Hepat ya da Hepatu olarak geçer. “Hepa” ile başlayan bu üç ad Hebe olarak Yunanlaşmıştır. Tevrat’ta Hepa, ilk insan olan Adem’in karısı Havva olmuştur. Adem de Lübnan tanrısı Adama’dur. (Adamo) Yani “Adam” Demek oluyor ki Hapa’nın adı Hitit’ten gelmektedir. ” (Alıntıdır.)MÜRSEL / MÜRİŞİLİ Günümüzde Ülkemizde erkek ismi olarak kullanılan Mürsel ismi , Hitit kralı Mürşil den gelmektedir. GELENEK BENZERLİKLERİ” VI. KIZ İSTEME Bugün Anadolu’nun pek çok yerinde kız isteme merasimi sırasında, erkek tarafının kız tarafına hitaben “Allah’ın emri ve Peygamberin kavliyle kızınız A’yı oğlumuz B’ye istiyoruz. ”şeklindeki formülde yer alan “Allah’ın emri” ifadesi Hitit büyük krallarından III. Hattusili’nin otobiyografisinde aynen görülmektedir. Hattusili: “Tanrının emriyle, Rahip Bentipsarri’nin kızı Putuhepa ’yızevceliğe aldım” der. Hepimizin bildiği gibi, Hitit kralları tanrının yeryüzündeki temsilcileri oldukları için Hattusili’de, elbette “kavil” anlamına gelebilecek bir söz kullanmayacak, ancak böyle ifade edecekti. ” (Alıntıdır.)”
Adana = Hit. Adaniia Amasya= Hit. Hakm/pis
Amuk Ovası= AMQ=Ungi (Geç Hitit Döneminde)
Anadolu= Anatoli (Bizans Döneminde)
HATTİLER ve HİTİTLER DÖNEMİ’NDEN ESKİ TÜRKLERE, OSMANLI… 41HAYRİ ERTEM
Til-anzit= Bizans belgelerinde Hanzit, Arap belgelerinde Batn Hanzit, Ermeni ya da Süryani belgelerinde Anzit, Hanzit diye anılır. Kİ. Enzitene, Anzet(ene), Hanzit, Hanzeti, Hanzet adlarının tümü Hitit yazılı belgelerinde geçen Hinzuta’dır.
Cerablus= Hit. Kargamış
Çankırı= Helenistik Çağdan bu yana Gangra’dır. Hitit metinlerimizde olasılıkla = Hanhana, Hanhana ve Gangraadlarında yer alan H ve G harfleri değişebiliyor. Nesa/ Kanes örneğinde olduğu gibi.
Çekerek= Kİ.
Skylax= Hit. Zuliya Dazmana Köyü (Tokat)= Kİ.
Daximon=Hit.
TahazzimunaDicle= Babilliler İdiklat/ Diqlat, İranlılar Tigra, Araplar Dicleolarak, Helenlerin Tigris biçimi, İranlıların Tigra’sından bozma Efes = Kİ.
Ephesos = Hit.
ApaşaEflâni = Kİ.
Blene = Hit.
PalaErciyes=Kl.
Argaios= Hit.
harki- “beyaz”dan HargaEreğli= (Konya)= Kİ.
Kybistra, sonra Herakleia= Hit.
HupisnaolmalıFırat= Akkad/ Babil dilinde Purattu= Helen DilindeEuphrates= Hit.
Puıana?Gülek= Kİ.
Klikya= Geç Hitit Beyliklerinden Hilakku. İ. Ö. 8.asırdan bugüne kesintisiz kullanıla gelmiştir.
Halep= Hit. ve Asur Ticaret Kolonileri zamanında Halpaolarak geçmektedir.
Hatay= Geç Hitit Beyliklerinden Hattena adından gelmektedir.
Harput= Hit. HarputasIlgaz= Kİ. Olgassys’ten gelmektedir. Hitit metinlerinde Kassuolarak geçmektedir.
İzmir= (Helen) Simima = Hit. Zisparna= ATK zamanına aitçivi yazılı metinlerde Tismuma olarak geçer.
Kastamonu^ Kİ. Katamon= Hit. Tummana olmalı.
Konya= Kİ. Ikonion= Hit. Kauana olmalı
Malatya^ Kİ. Melitene= Asur Belgelerinde Malliddu= Urartukay.
Meldia= Hit. MaltiiaMaraş= Geç Hit.
Gurgum= Asurlular zamanında Margasi=Hit.
MarassaMurat (su)= Bu adın gerçekte Fırat (Babil dilinde Purat)adından bozma olmalı.
Niğde= Selçuklu Döneminde Nekide = Kİ. Nagidos = Hit.
NahitaNenezi (Nevşehir’de) Kasabası= Kİ.
Nenasos= Hit.
NenassaPerge= Kİ.
Perge= Hit.
ParhaPertek= Hit.
PittiiarikSakarya (Nehir) = Kİ.
Sangaryos= Hit.
SehiriiaSinop= Kİ.
Sinope= Hit.
Sinuua?Tarsus= Helence’de Tarsos = Asurlu ağzında Tarzi = Romaağzında Tarsus= Hit.
TarsaTrabzon= Kİ.
Trapezus= Hit.
AripsaTuruva= Helence Troya = Kİ.
Truva = Hit.
TaruisaZile= Kİ.
Zela = Hit. Anziliia ‘
( Alıntıdır.)
